Viêm họng hạt là một bệnh lý tai mũi họng phổ biến, gây ra nhiều khó chịu cho người bệnh. Tình trạng đau rát họng kéo dài, vướng víu như có hạt trong cổ họng khiến nhiều người lo lắng và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Để điều trị bệnh hiệu quả, việc tìm hiểu rõ nguyên nhân gây viêm họng hạt là vô cùng quan trọng. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về các nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng viêm họng hạt, giúp bạn đọc có cái nhìn tổng quan và chủ động phòng ngừa bệnh.
Các tác nhân nhiễm trùng
Nhiễm trùng là nguyên nhân hàng đầu gây ra viêm họng hạt, bao gồm cả nhiễm virus và nhiễm khuẩn. Các tác nhân này tấn công niêm mạc họng, gây viêm nhiễm và hình thành các hạt lympho đặc trưng.
Virus
Virus là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm họng hạt, chiếm phần lớn các trường hợp bệnh. Nhiều loại virus khác nhau có thể gây viêm họng, trong đó phổ biến nhất là rhinovirus, adenovirus, coronavirus và virus cúm. Các virus này dễ dàng lây lan qua đường hô hấp, đặc biệt là trong môi trường đông người hoặc thời tiết giao mùa. Theo thống kê của tổ chức y tế thế giới who, virus chiếm đến 80% các trường hợp viêm họng cấp tính, và nhiều trường hợp viêm họng hạt khởi phát từ nhiễm virus. Virus gây viêm họng hạt thường gây ra các triệu chứng như đau rát họng, ho, sổ mũi, nghẹt mũi, hắt hơi và sốt nhẹ.
Vi khuẩn
Vi khuẩn cũng là một nguyên nhân gây viêm họng hạt, mặc dù ít phổ biến hơn virus. Các loại vi khuẩn thường gặp gây viêm họng hạt bao gồm liên cầu khuẩn nhóm a (streptococcus pyogenes), haemophilus influenzae và moraxella catarrhalis. Viêm họng hạt do vi khuẩn thường có triệu chứng nặng hơn so với virus, như đau họng dữ dội, sốt cao, amidan sưng to có mủ trắng hoặc vàng. Theo trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh hoa kỳ cdc, viêm họng do liên cầu khuẩn nhóm a nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như thấp tim và viêm cầu thận cấp. Do đó, khi nghi ngờ viêm họng hạt do vi khuẩn, người bệnh cần đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị bằng kháng sinh phù hợp.
Yếu tố dị ứng
Dị ứng là một yếu tố quan trọng khác góp phần gây ra viêm họng hạt, đặc biệt là viêm họng hạt mãn tính. Khi cơ thể tiếp xúc với các dị nguyên, hệ miễn dịch sẽ phản ứng quá mức, gây viêm và kích ứng niêm mạc họng, dẫn đến hình thành các hạt lympho.
Dị nguyên đường hô hấp
Các dị nguyên đường hô hấp phổ biến bao gồm phấn hoa, bụi nhà, lông động vật, nấm mốc và hóa chất trong không khí. Khi hít phải các dị nguyên này, người có cơ địa dị ứng có thể bị viêm mũi dị ứng, viêm xoang dị ứng, và viêm họng hạt dị ứng. Theo thống kê của hội hen dị ứng miễn dịch lâm sàng việt nam, tỷ lệ người mắc các bệnh dị ứng đường hô hấp ngày càng gia tăng, đặc biệt là ở các thành phố lớn có mức độ ô nhiễm không khí cao. Viêm họng hạt do dị ứng thường có các triệu chứng như ngứa họng, rát họng, ho khan, hắt hơi, chảy nước mũi trong và nghẹt mũi. Các triệu chứng này thường xuất hiện hoặc nặng hơn khi tiếp xúc với dị nguyên và có thể cải thiện khi tránh xa dị nguyên.
Dị ứng thực phẩm
Dị ứng thực phẩm cũng có thể gây ra viêm họng hạt ở một số người, mặc dù ít phổ biến hơn dị ứng đường hô hấp. Các loại thực phẩm gây dị ứng thường gặp bao gồm sữa, trứng, đậu nành, lúa mì, hải sản và các loại hạt. Khi ăn phải thực phẩm gây dị ứng, cơ thể có thể phản ứng bằng cách gây viêm niêm mạc họng, dẫn đến viêm họng hạt. Triệu chứng viêm họng hạt do dị ứng thực phẩm có thể xuất hiện sau khi ăn thực phẩm gây dị ứng vài phút đến vài giờ, và có thể kèm theo các triệu chứng dị ứng khác như nổi mề đay, ngứa da, buồn nôn, nôn, đau bụng và tiêu chảy.
Các yếu tố môi trường và lối sống
Môi trường sống và lối sống không lành mạnh cũng là những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc viêm họng hạt hoặc làm bệnh trở nên nặng hơn và kéo dài hơn.
Ô nhiễm không khí
Ô nhiễm không khí, đặc biệt là khói bụi, hóa chất và các chất gây ô nhiễm khác, là một yếu tố nguy cơ quan trọng gây ra các bệnh lý đường hô hấp, bao gồm cả viêm họng hạt. Các chất ô nhiễm trong không khí có thể gây kích thích và tổn thương niêm mạc họng, làm suy yếu hàng rào bảo vệ tự nhiên và tăng tính cảm nhiễm với các tác nhân gây bệnh. Theo báo cáo của tổ chức y tế thế giới who, ô nhiễm không khí là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm trên toàn cầu, và các bệnh lý đường hô hấp là một trong những hậu quả nghiêm trọng của ô nhiễm không khí. Những người sống trong môi trường ô nhiễm, đặc biệt là ở các thành phố lớn hoặc khu công nghiệp, có nguy cơ mắc viêm họng hạt cao hơn so với người sống ở vùng nông thôn hoặc khu vực có không khí trong lành.
Hút thuốc lá và khói thuốc thụ động
Hút thuốc lá chủ động và thụ động đều gây hại nghiêm trọng cho hệ hô hấp, làm tăng nguy cơ mắc viêm họng hạt và nhiều bệnh lý khác. Khói thuốc lá chứa hàng ngàn hóa chất độc hại, gây kích thích mạnh mẽ và làm tổn thương niêm mạc họng, làm suy yếu hệ miễn dịch và cản trở quá trình phục hồi của cơ thể. Theo hiệp hội phổi hoa kỳ, hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính copd, ung thư phổi và nhiều bệnh lý đường hô hấp khác. Những người hút thuốc lá hoặc thường xuyên hít phải khói thuốc thụ động có nguy cơ mắc viêm họng hạt cao hơn và bệnh thường diễn biến nặng hơn, kéo dài hơn so với người không hút thuốc.
Thói quen sinh hoạt không lành mạnh
Một số thói quen sinh hoạt không lành mạnh cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc viêm họng hạt hoặc làm bệnh trở nên nghiêm trọng hơn. Uống không đủ nước làm khô niêm mạc họng, giảm khả năng tự làm sạch và bảo vệ của đường hô hấp. Thức khuya, thiếu ngủ làm suy yếu hệ miễn dịch, giảm sức đề kháng của cơ thể. Căng thẳng, stress kéo dài cũng có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Chế độ ăn uống thiếu cân bằng, thiếu vitamin và khoáng chất làm suy yếu sức khỏe tổng thể và khả năng chống lại nhiễm trùng của cơ thể. Việc duy trì một lối sống lành mạnh, khoa học là rất quan trọng để phòng ngừa và hỗ trợ điều trị viêm họng hạt hiệu quả.
Bệnh lý nền
Một số bệnh lý nền có thể làm tăng nguy cơ mắc viêm họng hạt hoặc làm bệnh diễn biến phức tạp hơn.
Viêm mũi xoang mãn tính
Viêm mũi xoang mãn tính là tình trạng viêm nhiễm kéo dài ở niêm mạc mũi và các xoang cạnh mũi. Tình trạng viêm nhiễm này có thể lan xuống họng, gây viêm họng hạt. Dịch nhầy từ mũi xoang chảy xuống họng cũng có thể gây kích thích và viêm nhiễm niêm mạc họng. Theo thống kê từ các bệnh viện tai mũi họng, viêm mũi xoang mãn tính là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra viêm họng hạt mãn tính. Việc điều trị và kiểm soát tốt viêm mũi xoang mãn tính là rất quan trọng để phòng ngừa và điều trị viêm họng hạt hiệu quả.
Trào ngược dạ dày thực quản
Trào ngược dạ dày thực quản gerd là tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản và họng, gây kích thích và tổn thương niêm mạc họng. Axit dạ dày có tính ăn mòn, có thể gây viêm nhiễm và làm trầm trọng thêm tình trạng viêm họng hạt. Theo hiệp hội tiêu hóa hoa kỳ, trào ngược dạ dày thực quản là một bệnh lý tiêu hóa phổ biến, và có thể gây ra nhiều biến chứng ở đường hô hấp trên, bao gồm cả viêm họng hạt. Những người bị trào ngược dạ dày thực quản thường có các triệu chứng như ợ nóng, ợ chua, khó tiêu, và có thể kèm theo đau họng, khàn tiếng và ho mãn tính. Việc điều trị và kiểm soát trào ngược dạ dày thực quản là cần thiết để giảm nguy cơ và cải thiện tình trạng viêm họng hạt.
Suy giảm miễn dịch
Suy giảm miễn dịch, do các bệnh lý như hiv/aids, ung thư, hoặc do sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, làm suy yếu khả năng phòng vệ của cơ thể trước các tác nhân gây bệnh. Người bị suy giảm miễn dịch dễ bị nhiễm trùng, bao gồm cả viêm họng hạt, và bệnh thường diễn biến nặng hơn, kéo dài hơn và khó điều trị hơn. Theo tổ chức y tế thế giới who, suy giảm miễn dịch là một yếu tố nguy cơ quan trọng gây ra nhiều bệnh nhiễm trùng cơ hội, và viêm họng hạt là một trong số đó. Việc tăng cường hệ miễn dịch và điều trị các bệnh lý nền là rất quan trọng để phòng ngừa và kiểm soát viêm họng hạt ở những người bị suy giảm miễn dịch.
Kết luận
Viêm họng hạt có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, bao gồm nhiễm trùng (virus, vi khuẩn), dị ứng, yếu tố môi trường và lối sống, cũng như các bệnh lý nền. Việc xác định rõ nguyên nhân gây bệnh là rất quan trọng để có hướng điều trị và phòng ngừa hiệu quả. Để phòng ngừa viêm họng hạt, cần tăng cường sức đề kháng, tránh tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh và duy trì một lối sống lành mạnh. Khi có các triệu chứng nghi ngờ viêm họng hạt, người bệnh nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh để bệnh kéo dài và gây ra các biến chứng không mong muốn. Hy vọng bài viết này đã cung cấp những thông tin hữu ích và cần thiết, giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về các nguyên nhân gây viêm họng hạt và chủ động bảo vệ sức khỏe của mình.
