Viêm amidan cấp là một bệnh nhiễm trùng phổ biến ở người lớn, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như đau họng dữ dội, sốt và khó nuốt. Bệnh thường xảy ra đột ngột và có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, công việc. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và có biện pháp điều trị kịp thời là rất quan trọng để ngăn ngừa biến chứng và nhanh chóng hồi phục sức khỏe. Bài viết này sẽ cung cấp những thông tin chi tiết và cần thiết nhất về viêm amidan cấp ở người lớn, từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả.
Nguyên nhân gây viêm amidan cấp ở người lớn
Viêm amidan cấp ở người lớn thường do nhiễm trùng gây ra, với tác nhân chủ yếu là virus hoặc vi khuẩn. Việc xác định rõ nguyên nhân gây bệnh sẽ giúp định hướng điều trị và phòng ngừa bệnh hiệu quả hơn.
Virus
Virus là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm amidan cấp ở người lớn, chiếm phần lớn các trường hợp. Các loại virus thường gặp bao gồm adenovirus, rhinovirus, virus cúm và virus parainfluenza. Virus gây viêm amidan cấp thường lây lan qua đường hô hấp, qua các giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Theo trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh hoa kỳ (cdc), virus là nguyên nhân gây viêm amidan cấp tính phổ biến nhất, đặc biệt là trong mùa đông và mùa xuân. Viêm amidan cấp do virus thường có triệu chứng nhẹ hơn và tự khỏi trong vòng 1 tuần mà không cần điều trị đặc hiệu.
Vi khuẩn
Vi khuẩn cũng là một nguyên nhân gây viêm amidan cấp ở người lớn, mặc dù ít gặp hơn virus. Vi khuẩn thường gặp nhất là liên cầu khuẩn nhóm a (streptococcus pyogenes), gây ra bệnh viêm họng liên cầu khuẩn, một dạng viêm amidan cấp do vi khuẩn. Viêm amidan cấp do vi khuẩn thường có triệu chứng nặng hơn và cần điều trị bằng kháng sinh để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Theo thống kê từ các bệnh viện, liên cầu khuẩn nhóm a là nguyên nhân gây viêm amidan cấp ở khoảng 15-30% người lớn. Viêm amidan cấp do vi khuẩn có thể dẫn đến các biến chứng như thấp tim, viêm cầu thận cấp nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.
Triệu chứng viêm amidan cấp ở người lớn
Triệu chứng viêm amidan cấp ở người lớn thường xuất hiện đột ngột và có thể gây ra nhiều khó chịu. Việc nhận biết sớm các triệu chứng sẽ giúp người bệnh có biện pháp xử lý kịp thời và hiệu quả.
Đau họng dữ dội
Đau họng là triệu chứng điển hình và thường gặp nhất của viêm amidan cấp. Cơn đau thường xuất hiện đột ngột, dữ dội, khiến người bệnh cảm thấy đau rát, khó chịu ở cổ họng, đặc biệt là khi nuốt nước bọt hoặc ăn uống. Theo khảo sát tại các phòng khám tai mũi họng, đau họng là triệu chứng được ghi nhận ở hầu hết bệnh nhân viêm amidan cấp, với mức độ đau từ trung bình đến dữ dội. Đau họng có thể lan lên tai, gây đau tai, và có thể kèm theo cảm giác vướng víu, khó chịu ở cổ họng.
Sốt
Sốt là một triệu chứng phổ biến khác của viêm amidan cấp, đặc biệt là viêm amidan cấp do vi khuẩn. Sốt có thể từ nhẹ đến cao, tùy thuộc vào mức độ nhiễm trùng và sức đề kháng của cơ thể. Sốt cao có thể gây mệt mỏi, đau đầu, đau nhức cơ thể và khó chịu. Theo các bác sĩ, sốt là một phản ứng tự nhiên của cơ thể để chống lại nhiễm trùng, và thường xuất hiện trong giai đoạn đầu của bệnh viêm amidan cấp.
Amidan sưng to và có mủ
Amidan sưng to và có mủ là dấu hiệu đặc trưng của viêm amidan cấp khi thăm khám họng. Amidan có thể sưng đỏ, phù nề, và có thể xuất hiện các chấm mủ trắng hoặc vàng trên bề mặt amidan. Theo các chuyên gia tai mũi họng, amidan sưng to và có mủ là một trong những tiêu chuẩn chẩn đoán viêm amidan cấp trên lâm sàng. Tình trạng amidan sưng to có thể gây khó nuốt, đau khi nuốt, và thậm chí gây khó thở trong trường hợp amidan sưng quá lớn.
Các triệu chứng khác
Ngoài các triệu chứng điển hình trên, viêm amidan cấp ở người lớn có thể kèm theo một số triệu chứng khác như: khàn tiếng hoặc mất tiếng, ho khan hoặc ho có đờm, đau đầu, mệt mỏi, khó chịu, hạch cổ sưng đau, hơi thở hôi. Các triệu chứng này có thể khác nhau tùy theo từng người và nguyên nhân gây bệnh. Theo các nghiên cứu, một số người bệnh viêm amidan cấp có thể có các triệu chứng tiêu hóa như buồn nôn, nôn hoặc đau bụng, đặc biệt là trẻ em.
Điều trị viêm amidan cấp ở người lớn
Việc điều trị viêm amidan cấp ở người lớn phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Mục tiêu điều trị là giảm triệu chứng, loại bỏ nhiễm trùng và ngăn ngừa biến chứng.
Điều trị tại nhà
Trong trường hợp viêm amidan cấp do virus hoặc viêm amidan cấp nhẹ, người bệnh có thể tự điều trị tại nhà bằng các biện pháp sau: Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh làm việc quá sức, tạo điều kiện cho cơ thể phục hồi. Uống nhiều nước ấm, đặc biệt là nước lọc, nước trái cây, nước điện giải, giúp bù nước và làm loãng dịch nhầy. Súc họng bằng nước muối ấm hoặc các dung dịch sát khuẩn họng 3-4 lần mỗi ngày giúp làm sạch họng, giảm đau và giảm viêm. Sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt không kê đơn như paracetamol (acetaminophen) hoặc ibuprofen để giảm đau họng và hạ sốt. Sử dụng máy tạo ẩm không khí trong phòng ngủ, đặc biệt là vào mùa đông hoặc khi thời tiết khô hanh, giúp duy trì độ ẩm cho niêm mạc họng và giảm khô rát. Tránh các chất kích thích như khói thuốc lá, rượu bia, đồ ăn cay nóng, đồ uống lạnh.
Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ
Trong trường hợp viêm amidan cấp do vi khuẩn hoặc viêm amidan cấp có triệu chứng nặng, người bệnh cần đến gặp bác sĩ để được thăm khám và chỉ định thuốc phù hợp. Kháng sinh là thuốc điều trị chính cho viêm amidan cấp do vi khuẩn, thường dùng là penicillin hoặc amoxicillin. Người bệnh cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý ngừng thuốc khi triệu chứng đã giảm, để đảm bảo tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn và ngăn ngừa tái phát hoặc kháng kháng sinh. Thuốc kháng viêm, giảm đau mạnh hơn như corticosteroid có thể được bác sĩ chỉ định trong trường hợp viêm amidan cấp nặng, gây đau họng dữ dội và khó nuốt nhiều. Thuốc giảm đau, hạ sốt như paracetamol hoặc ibuprofen cũng có thể được sử dụng để giảm triệu chứng đau và sốt. Thuốc xịt họng, viên ngậm có chứa các thành phần sát khuẩn, giảm đau, kháng viêm có thể giúp giảm triệu chứng đau họng tại chỗ.
Phẫu thuật cắt amidan
Phẫu thuật cắt amidan thường không được chỉ định trong điều trị viêm amidan cấp thông thường. Phẫu thuật cắt amidan có thể được cân nhắc trong trường hợp viêm amidan tái phát nhiều lần (viêm amidan mạn tính), viêm amidan gây biến chứng, hoặc viêm amidan gây tắc nghẽn đường thở. Theo các chuyên gia tai mũi họng, phẫu thuật cắt amidan chỉ nên được thực hiện khi có chỉ định rõ ràng và sau khi đã cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích và nguy cơ.
Phòng ngừa viêm amidan cấp ở người lớn
Phòng ngừa viêm amidan cấp ở người lớn chủ yếu tập trung vào việc tăng cường sức đề kháng và hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh.
Tăng cường hệ miễn dịch
Xây dựng chế độ ăn uống cân bằng, đầy đủ dinh dưỡng, tăng cường rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất. Uống đủ nước mỗi ngày, đặc biệt là nước ấm. Ngủ đủ giấc, đảm bảo chất lượng giấc ngủ. Tập thể dục thường xuyên, vừa sức giúp tăng cường sức khỏe tổng thể và hệ miễn dịch. Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng, stress. Tiêm phòng cúm và các bệnh đường hô hấp khác theo khuyến cáo của bộ y tế.
Vệ sinh cá nhân và môi trường sống
Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt là sau khi tiếp xúc với các bề mặt công cộng, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Tránh đưa tay lên mắt, mũi, miệng khi tay chưa được rửa sạch. Đeo khẩu trang khi ra ngoài đường, đến nơi đông người, hoặc khi tiếp xúc với người bệnh. Vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, thoáng mát, đảm bảo không khí trong lành. Tránh tiếp xúc với khói thuốc lá, hóa chất, bụi bẩn, và các tác nhân gây ô nhiễm môi trường khác. Tránh dùng chung đồ dùng cá nhân với người khác, đặc biệt là người đang bị bệnh đường hô hấp.
Biến chứng viêm amidan cấp ở người lớn
Viêm amidan cấp ở người lớn, nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, có thể dẫn đến một số biến chứng, mặc dù không phổ biến nhưng có thể gây nguy hiểm. Áp xe amidan là một biến chứng thường gặp, là tình trạng mủ tích tụ xung quanh amidan, gây đau họng dữ dội, khó nuốt và sốt cao. Viêm tấy quanh amidan là tình trạng nhiễm trùng lan rộng ra các mô xung quanh amidan, gây sưng tấy, đau đớn và khó chịu. Viêm khớp do thấp tim là một biến chứng nghiêm trọng của viêm amidan cấp do liên cầu khuẩn nhóm a không được điều trị, có thể gây tổn thương tim và các khớp. Viêm cầu thận cấp cũng là một biến chứng nguy hiểm khác của viêm amidan cấp do liên cầu khuẩn nhóm a, có thể gây tổn thương thận và suy thận. Nhiễm trùng huyết là biến chứng nặng nề nhất của viêm amidan cấp, là tình trạng nhiễm trùng lan rộng vào máu, đe dọa tính mạng.
Kết luận
Viêm amidan cấp ở người lớn là một bệnh lý phổ biến, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu nhưng thường có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm và can thiệp đúng cách. Việc nhận biết các triệu chứng, tìm hiểu nguyên nhân và áp dụng các biện pháp điều trị, phòng ngừa phù hợp là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống. Khi có các triệu chứng nghi ngờ viêm amidan cấp, người bệnh nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh để bệnh kéo dài và gây ra các biến chứng không mong muốn. Hy vọng bài viết này đã cung cấp những thông tin hữu ích và cần thiết, giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về viêm amidan cấp ở người lớn và có hướng xử lý đúng đắn khi gặp phải tình trạng này.
