Viêm họng mãn tính là một vấn đề sức khỏe phổ biến, gây ra nhiều khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tình trạng này kéo dài dai dẳng, tái đi tái lại, khiến nhiều người lo lắng về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả. Bài viết này sẽ cung cấp những thông tin chi tiết và dễ hiểu về viêm họng mãn tính, giúp bạn đọc có cái nhìn tổng quan và biết cách đối phó với bệnh lý này.
Định nghĩa viêm họng mãn tính
Viêm họng mãn tính là tình trạng viêm nhiễm niêm mạc họng kéo dài trên 3 tuần hoặc tái phát nhiều lần trong năm. Khác với viêm họng cấp tính thường khỏi trong vòng vài ngày, viêm họng mãn tính diễn tiến âm ỉ, dai dẳng, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu kéo dài. Bệnh không chỉ gây ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nếu không được quản lý và điều trị đúng cách. Theo thống kê từ các bệnh viện chuyên khoa tai mũi họng, số lượng bệnh nhân viêm họng mãn tính ngày càng gia tăng, đặc biệt trong bối cảnh ô nhiễm môi trường và thói quen sinh hoạt không lành mạnh hiện nay.
Phân biệt viêm họng mãn tính và viêm họng cấp tính
Viêm họng mãn tính và viêm họng cấp tính là hai khái niệm khác nhau, mặc dù cả hai đều liên quan đến tình trạng viêm nhiễm ở họng. Viêm họng cấp tính thường xảy ra đột ngột, do nhiễm virus hoặc vi khuẩn, với các triệu chứng rầm rộ như sốt cao, đau họng dữ dội, ho, sổ mũi, và thường khỏi trong vòng 1 tuần. Trong khi đó, viêm họng mãn tính diễn tiến chậm rãi, các triệu chứng thường nhẹ nhàng hơn nhưng kéo dài dai dẳng, tái đi tái lại, và có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, không chỉ do nhiễm trùng. Việc phân biệt rõ ràng giữa hai tình trạng này rất quan trọng để có hướng điều trị phù hợp. Viêm họng cấp tính thường đáp ứng tốt với điều trị triệu chứng và kháng sinh (nếu do vi khuẩn), còn viêm họng mãn tính đòi hỏi một quá trình quản lý lâu dài và toàn diện hơn, tập trung vào việc xác định và loại bỏ nguyên nhân gây bệnh, cũng như giảm nhẹ các triệu chứng khó chịu.
Nguyên nhân gây viêm họng mãn tính
Viêm họng mãn tính có thể do nhiều yếu tố khác nhau gây ra, thường là sự kết hợp của nhiều nguyên nhân. Việc xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh là rất quan trọng để có phương pháp điều trị hiệu quả.
Các yếu tố môi trường và lối sống
Môi trường sống và thói quen sinh hoạt đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của viêm họng mãn tính. Ô nhiễm không khí, khói bụi, hóa chất, khói thuốc lá là những tác nhân gây kích thích niêm mạc họng thường xuyên, dẫn đến viêm nhiễm mạn tính. Theo báo cáo của tổ chức y tế thế giới who, ô nhiễm không khí là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh lý đường hô hấp, trong đó có viêm họng mãn tính. Thời tiết lạnh, khô hanh cũng làm khô và kích ứng niêm mạc họng, tạo điều kiện cho viêm nhiễm phát triển. Thói quen hút thuốc lá, uống rượu bia, ăn đồ ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, sử dụng giọng nói quá nhiều, căng thẳng kéo dài cũng là những yếu tố làm tăng nguy cơ viêm họng mãn tính.
Bệnh lý nền và các yếu tố khác
Ngoài các yếu tố môi trường và lối sống, một số bệnh lý nền và các yếu tố khác cũng có thể góp phần gây ra viêm họng mãn tính. Viêm mũi xoang mạn tính, viêm amidan mạn tính, trào ngược dạ dày thực quản (gerd) là những bệnh lý có thể gây kích thích và viêm nhiễm vùng họng kéo dài. Dị ứng với các tác nhân như phấn hoa, lông động vật, bụi nhà, thức ăn cũng có thể gây viêm họng mãn tính ở những người có cơ địa dị ứng. Suy giảm hệ miễn dịch do tuổi tác, bệnh mãn tính, hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và viêm nhiễm mạn tính ở họng. Theo các nghiên cứu khoa học, một số ít trường hợp viêm họng mãn tính có thể liên quan đến yếu tố di truyền hoặc các bất thường về cấu trúc giải phẫu vùng họng.
Triệu chứng viêm họng mãn tính
Triệu chứng của viêm họng mãn tính thường không rầm rộ như viêm họng cấp tính, nhưng lại kéo dài dai dẳng và gây khó chịu cho người bệnh. Các triệu chứng có thể thay đổi tùy theo từng người và giai đoạn bệnh.
Các triệu chứng thường gặp
Triệu chứng điển hình của viêm họng mãn tính là cảm giác khô rát, ngứa họng, vướng víu khó chịu ở cổ họng. Người bệnh thường xuyên cảm thấy muốn khạc nhổ để làm sạch họng, nhưng không khạc ra được gì hoặc chỉ có một ít chất nhầy trong suốt. Ho khan, ho có đờm trắng hoặc trong cũng là triệu chứng thường gặp, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc khi thời tiết thay đổi. Theo thống kê từ bệnh viện tai mũi họng thành phố hồ chí minh, ho là triệu chứng được ghi nhận ở hơn 70% bệnh nhân viêm họng mãn tính. Đau họng nhẹ, âm ỉ cũng có thể xảy ra, nhưng ít khi đau dữ dội như viêm họng cấp tính. Khàn tiếng, mất tiếng có thể xuất hiện khi viêm họng mãn tính kéo dài hoặc tái phát nhiều lần, ảnh hưởng đến dây thanh quản. Một số người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, khó chịu, nhưng ít khi sốt hoặc sốt nhẹ.
Các triệu chứng ít gặp và biến chứng
Ngoài các triệu chứng thường gặp, viêm họng mãn tính cũng có thể gây ra một số triệu chứng ít gặp hơn, hoặc dẫn đến các biến chứng nếu không được điều trị đúng cách. Khó thở, thở khò khè có thể xảy ra khi tình trạng viêm nhiễm lan xuống đường hô hấp dưới hoặc gây phù nề vùng họng. Nuốt nghẹn, khó nuốt thức ăn hoặc nước uống có thể là dấu hiệu của viêm họng mãn tính nặng hoặc có biến chứng. Hôi miệng là một triệu chứng phiền toái, có thể do viêm nhiễm mạn tính gây ra sự tích tụ vi khuẩn và chất nhầy ở họng. Viêm thanh quản mạn tính, viêm khí phế quản mạn tính là các biến chứng có thể xảy ra khi viêm họng mãn tính kéo dài và lan rộng. Theo các nghiên cứu khoa học, viêm họng mãn tính kéo dài có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư vòm họng trong một số trường hợp hiếm gặp, đặc biệt là ở những người có yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, nghiện rượu, hoặc nhiễm virus epstein barr (ebv). Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng, biến chứng ung thư vòm họng do viêm họng mãn tính là rất hiếm gặp và thường liên quan đến nhiều yếu tố nguy cơ khác.
Chẩn đoán viêm họng mãn tính
Chẩn đoán viêm họng mãn tính thường dựa vào các triệu chứng lâm sàng, tiền sử bệnh và thăm khám thực thể. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm cận lâm sàng để xác định nguyên nhân và loại trừ các bệnh lý khác.
Thăm khám lâm sàng và tiền sử bệnh
Bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử chi tiết về các triệu chứng hiện tại, thời gian mắc bệnh, tần suất tái phát, các yếu tố làm nặng thêm hoặc giảm nhẹ triệu chứng, tiền sử các bệnh lý khác, và thói quen sinh hoạt. Thăm khám thực thể, đặc biệt là khám họng, là bước quan trọng để chẩn đoán viêm họng mãn tính. Bác sĩ sẽ quan sát niêm mạc họng, đánh giá tình trạng sưng đỏ, phù nề, xuất tiết, và sự hiện diện của các hạt lympho ở thành sau họng. Khám lâm sàng thường đủ để chẩn đoán viêm họng mãn tính trong hầu hết các trường hợp. Bác sĩ cũng có thể khám thêm các bộ phận khác như tai, mũi, cổ để đánh giá toàn diện tình trạng bệnh và loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự.
Xét nghiệm cận lâm sàng
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định làm thêm các xét nghiệm cận lâm sàng để xác định nguyên nhân gây viêm họng mãn tính và loại trừ các bệnh lý khác. Xét nghiệm máu có thể được chỉ định để đánh giá tình trạng viêm nhiễm của cơ thể, hoặc kiểm tra các bệnh lý nền như tiểu đường, suy giảm miễn dịch. Xét nghiệm dịch họng có thể được thực hiện để xác định tác nhân gây nhiễm trùng (vi khuẩn, virus, nấm) trong trường hợp nghi ngờ viêm họng mãn tính do nhiễm trùng. Nội soi họng có thể được chỉ định để quan sát chi tiết niêm mạc họng, thanh quản, và loại trừ các bệnh lý khác như polyp, u nang, hoặc ung thư vòm họng. Xét nghiệm dị ứng có thể được thực hiện để xác định các tác nhân gây dị ứng nếu nghi ngờ viêm họng mãn tính do dị ứng. Chụp x quang hoặc ct scan xoang có thể được chỉ định để đánh giá tình trạng viêm xoang mạn tính, một trong những nguyên nhân gây viêm họng mãn tính.
Điều trị viêm họng mãn tính
Điều trị viêm họng mãn tính là một quá trình lâu dài và toàn diện, tập trung vào việc giảm triệu chứng, loại bỏ nguyên nhân gây bệnh, và phòng ngừa tái phát. Phương pháp điều trị cụ thể sẽ tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Điều trị không dùng thuốc
Trong nhiều trường hợp viêm họng mãn tính nhẹ, hoặc khi nguyên nhân chủ yếu là do các yếu tố môi trường và lối sống, các biện pháp điều trị không dùng thuốc có thể mang lại hiệu quả đáng kể. Thay đổi lối sống là yếu tố quan trọng hàng đầu. Bỏ hút thuốc lá, hạn chế rượu bia, tránh tiếp xúc với khói bụi, ô nhiễm không khí, hóa chất, giữ ấm vùng cổ họng khi thời tiết lạnh, tránh căng thẳng, stress. Vệ sinh răng miệng sạch sẽ, súc họng bằng nước muối sinh lý ấm hàng ngày giúp làm sạch họng, giảm viêm và giảm đau. Uống nhiều nước ấm, đặc biệt là các loại trà thảo dược như trà gừng, trà hoa cúc, trà mật ong chanh, giúp làm dịu cổ họng và giảm ho. Sử dụng máy tạo ẩm không khí trong phòng ngủ, đặc biệt là vào mùa đông hoặc khi thời tiết khô hanh, giúp duy trì độ ẩm cho niêm mạc họng. Chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng, đầy đủ dinh dưỡng, tăng cường rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất, hạn chế đồ ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, đồ ăn chế biến sẵn.
Điều trị dùng thuốc
Trong trường hợp viêm họng mãn tính do nhiễm trùng, dị ứng, trào ngược dạ dày thực quản, hoặc các bệnh lý nền khác, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc để điều trị nguyên nhân và giảm triệu chứng. Thuốc kháng sinh có thể được sử dụng trong trường hợp viêm họng mãn tính do nhiễm khuẩn, nhưng cần thận trọng và chỉ sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ, tránh lạm dụng kháng sinh. Thuốc kháng viêm không steroid (nsaids) như ibuprofen, naproxen, hoặc thuốc corticoid có thể được sử dụng để giảm đau, giảm viêm trong giai đoạn cấp hoặc khi triệu chứng nặng. Thuốc giảm ho, long đờm có thể được sử dụng để giảm ho khan, ho có đờm. Thuốc kháng histamin có thể được sử dụng để giảm triệu chứng dị ứng nếu viêm họng mãn tính do dị ứng. Thuốc ức chế bơm proton (ppi) hoặc thuốc kháng acid có thể được sử dụng để điều trị trào ngược dạ dày thực quản nếu viêm họng mãn tính có liên quan đến tình trạng này. Các loại thuốc xịt họng, viên ngậm chứa các thành phần sát khuẩn, giảm đau, kháng viêm có thể giúp giảm triệu chứng đau họng, ngứa rát họng tại chỗ. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, việc sử dụng thuốc cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý mua và sử dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh và corticoid.
Các biện pháp hỗ trợ khác
Ngoài các biện pháp điều trị trên, một số biện pháp hỗ trợ khác cũng có thể giúp cải thiện triệu chứng và tăng cường hiệu quả điều trị viêm họng mãn tính. Liệu pháp xông hơi bằng nước muối ấm hoặc các loại tinh dầu như bạc hà, khuynh diệp, tràm trà có thể giúp làm ẩm niêm mạc họng, giảm nghẹt mũi, và giảm ho. Châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt có thể giúp giảm căng thẳng, tăng cường lưu thông máu, và cải thiện triệu chứng viêm họng mãn tính ở một số người. Tuy nhiên, hiệu quả của các biện pháp này cần được nghiên cứu thêm và nên được sử dụng kết hợp với các phương pháp điều trị chính thống. Phục hồi chức năng giọng nói có thể được chỉ định cho những người bị khàn tiếng, mất tiếng do viêm họng mãn tính kéo dài, giúp cải thiện chất lượng giọng nói và khả năng giao tiếp.
Phòng ngừa viêm họng mãn tính
Phòng ngừa viêm họng mãn tính chủ yếu tập trung vào việc loại bỏ các yếu tố nguy cơ và tăng cường sức đề kháng của cơ thể.
Thay đổi lối sống và môi trường sống
Tránh xa các tác nhân gây kích thích niêm mạc họng như khói bụi, ô nhiễm không khí, hóa chất, khói thuốc lá. Đeo khẩu trang khi ra ngoài đường, đặc biệt là khi đi đến những nơi đông người hoặc ô nhiễm. Bỏ hút thuốc lá hoàn toàn, hạn chế uống rượu bia. Giữ ấm vùng cổ họng khi thời tiết lạnh, tránh để cơ thể bị lạnh đột ngột. Duy trì độ ẩm không khí trong nhà, đặc biệt là trong mùa đông hoặc khi sử dụng điều hòa. Hạn chế sử dụng giọng nói quá nhiều, tránh la hét, nói to trong thời gian dài. Giảm căng thẳng, stress bằng cách tập thể dục, yoga, thiền, hoặc các hoạt động thư giãn khác.
Tăng cường sức đề kháng và điều trị bệnh lý nền
Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng, đầy đủ dinh dưỡng, tăng cường rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất. Uống đủ nước mỗi ngày, đặc biệt là vào mùa hè hoặc khi thời tiết khô hanh. Tập thể dục thường xuyên, vừa sức giúp tăng cường sức khỏe tổng thể và hệ miễn dịch. Ngủ đủ giấc, đảm bảo chất lượng giấc ngủ. Điều trị triệt để các bệnh lý nền như viêm mũi xoang mạn tính, viêm amidan mạn tính, trào ngược dạ dày thực quản, dị ứng, để ngăn ngừa chúng gây ra viêm họng mãn tính. Tiêm phòng cúm và phế cầu khuẩn có thể giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, từ đó giảm nguy cơ viêm họng mãn tính.
Kết luận
Viêm họng mãn tính là một bệnh lý phổ biến, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, bệnh không quá nguy hiểm và có thể được kiểm soát tốt nếu được chẩn đoán và điều trị đúng cách. Việc phòng ngừa viêm họng mãn tính bằng cách thay đổi lối sống, bảo vệ môi trường sống, tăng cường sức đề kháng, và điều trị các bệnh lý nền là rất quan trọng. Hy vọng bài viết này đã cung cấp những thông tin hữu ích và cần thiết, giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về viêm họng mãn tính và có hướng xử lý phù hợp khi gặp phải tình trạng này.
