Viêm mũi họng xuất tiết là một bệnh lý thường gặp ở đường hô hấp trên, đặc biệt phổ biến vào thời điểm giao mùa hoặc khi thời tiết thay đổi thất thường. Bệnh gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như nghẹt mũi, sổ mũi, đau họng, ho và có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Nhiều người thắc mắc viêm mũi họng xuất tiết là gì, nguyên nhân do đâu và cách điều trị như thế nào hiệu quả. Bài viết sau đây sẽ cung cấp những thông tin cần thiết và hữu ích nhất về bệnh lý này.
Định nghĩa viêm mũi họng xuất tiết
Viêm mũi họng xuất tiết là tình trạng viêm nhiễm đồng thời niêm mạc mũi và họng, đặc trưng bởi sự gia tăng tiết dịch (xuất tiết) từ niêm mạc mũi và họng. Đây là một dạng viêm mũi họng cấp tính, thường do virus gây ra và có khả năng lây lan. Bệnh thường diễn ra trong khoảng 7 đến 10 ngày và có thể tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, nếu không được quản lý tốt, viêm mũi họng xuất tiết có thể dẫn đến các biến chứng hoặc kéo dài dai dẳng, ảnh hưởng đến sức khỏe. Theo thống kê từ bộ y tế, viêm mũi họng là một trong những bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp thường gặp nhất, đặc biệt ở trẻ em và người lớn tuổi.
Phân biệt viêm mũi họng xuất tiết và viêm mũi họng thông thường
Viêm mũi họng xuất tiết là một dạng cụ thể của viêm mũi họng, điểm khác biệt chính là tình trạng xuất tiết dịch nhiều và rõ rệt. Trong khi viêm mũi họng thông thường có thể bao gồm nhiều dạng khác nhau, có thể có hoặc không có xuất tiết dịch, hoặc dịch tiết không nhiều. Viêm mũi họng xuất tiết luôn đi kèm với triệu chứng chảy nước mũi, nghẹt mũi, khụt khịt, và có thể kèm theo dịch nhầy hoặc mủ từ họng. Viêm mũi họng thông thường có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm virus, vi khuẩn, dị ứng hoặc các tác nhân kích thích khác. Tuy nhiên, viêm mũi họng xuất tiết thường được xác định là do nhiễm virus, và có tính lây lan cao hơn. Việc phân biệt hai khái niệm này giúp người bệnh hiểu rõ hơn về tình trạng bệnh của mình và có hướng xử lý phù hợp.
Nguyên nhân gây viêm mũi họng xuất tiết
Viêm mũi họng xuất tiết chủ yếu do virus gây ra, nhưng cũng có thể do một số yếu tố khác góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Việc xác định rõ nguyên nhân gây bệnh giúp có biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả.
Virus và vi khuẩn
Virus là nguyên nhân hàng đầu gây viêm mũi họng xuất tiết, chiếm đến 80-90% các trường hợp. Các loại virus phổ biến gây bệnh bao gồm rhinovirus, adenovirus, coronavirus, influenza virus (virus cúm), và parainfluenza virus. Các virus này dễ dàng lây lan qua đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi, hoặc nói chuyện, phát tán các giọt bắn chứa virus ra môi trường. Theo trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh hoa kỳ (cdc), rhinovirus là loại virus gây viêm mũi họng xuất tiết phổ biến nhất, đặc biệt là ở trẻ em. Vi khuẩn cũng có thể gây viêm mũi họng xuất tiết, nhưng ít gặp hơn so với virus. Các loại vi khuẩn thường gặp bao gồm streptococcus pneumoniae, haemophilus influenzae, và moraxella catarrhalis. Viêm mũi họng xuất tiết do vi khuẩn thường có triệu chứng nặng hơn và cần điều trị bằng kháng sinh.
Yếu tố môi trường và dị ứng
Yếu tố môi trường và dị ứng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc làm tăng nguy cơ mắc viêm mũi họng xuất tiết. Thời tiết lạnh, ẩm ướt hoặc thay đổi thất thường tạo điều kiện thuận lợi cho virus phát triển và lây lan. Ô nhiễm không khí, khói bụi, hóa chất, khói thuốc lá là những tác nhân gây kích thích niêm mạc mũi họng, làm suy yếu hàng rào bảo vệ tự nhiên và tăng tính cảm nhiễm với virus. Dị ứng với các tác nhân như phấn hoa, lông động vật, bụi nhà, nấm mốc cũng có thể gây viêm mũi họng xuất tiết ở những người có cơ địa dị ứng. Theo tổ chức y tế thế giới who, ô nhiễm không khí là một trong những yếu tố môi trường hàng đầu gây ra các bệnh lý đường hô hấp, trong đó có viêm mũi họng xuất tiết.
Triệu chứng viêm mũi họng xuất tiết
Triệu chứng của viêm mũi họng xuất tiết có thể khác nhau tùy theo từng người và giai đoạn bệnh, nhưng thường bao gồm các biểu hiện điển hình sau:
Triệu chứng điển hình
Triệu chứng phổ biến nhất của viêm mũi họng xuất tiết là sổ mũi và nghẹt mũi. Dịch mũi ban đầu thường trong, loãng, sau đó có thể đặc và chuyển sang màu vàng hoặc xanh. Nghẹt mũi gây khó thở, đặc biệt là vào ban đêm hoặc khi thay đổi tư thế. Ho là triệu chứng thường gặp khác, có thể là ho khan hoặc ho có đờm. Đau họng, rát họng, ngứa họng cũng là những triệu chứng khó chịu, đặc biệt khi nuốt nước bọt hoặc ăn uống. Hắt hơi liên tục, chảy nước mắt, đau đầu, mệt mỏi, sốt nhẹ hoặc không sốt cũng có thể đi kèm với viêm mũi họng xuất tiết. Theo thống kê từ các phòng khám đa khoa, sổ mũi và nghẹt mũi là hai triệu chứng được ghi nhận ở hầu hết các bệnh nhân viêm mũi họng xuất tiết.
Triệu chứng ở trẻ em và người lớn
Triệu chứng viêm mũi họng xuất tiết ở trẻ em và người lớn có nhiều điểm tương đồng, nhưng cũng có một số khác biệt nhất định. Trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ, thường có biểu hiện sốt cao hơn người lớn, có thể lên đến 39-40 độ c. Trẻ em cũng dễ bị quấy khóc, bỏ ăn, khó ngủ do nghẹt mũi và đau họng. Ở người lớn, triệu chứng thường nhẹ nhàng hơn, sốt ít gặp hoặc chỉ sốt nhẹ, chủ yếu là nghẹt mũi, sổ mũi, đau họng và mệt mỏi. Tuy nhiên, người lớn tuổi hoặc người có bệnh lý nền có thể có triệu chứng nặng hơn và nguy cơ biến chứng cao hơn. Theo các bác sĩ nhi khoa, viêm mũi họng xuất tiết là bệnh lý rất thường gặp ở trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 6 tuổi, do hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu và dễ bị nhiễm virus.
Điều trị viêm mũi họng xuất tiết
Viêm mũi họng xuất tiết do virus thường tự khỏi trong vòng 1 tuần mà không cần điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên, việc điều trị triệu chứng và chăm sóc tại nhà đúng cách có thể giúp giảm nhẹ các triệu chứng khó chịu và tăng cường quá trình hồi phục.
Biện pháp tại nhà
Các biện pháp điều trị tại nhà đóng vai trò quan trọng trong việc giảm triệu chứng và hỗ trợ điều trị viêm mũi họng xuất tiết. Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh làm việc quá sức, tạo điều kiện cho cơ thể phục hồi. Uống nhiều nước ấm, đặc biệt là nước lọc, nước trái cây, nước điện giải, giúp bù nước và làm loãng dịch nhầy. Súc mũi, rửa mũi bằng nước muối sinh lý ấm hàng ngày giúp làm sạch dịch nhầy, giảm nghẹt mũi và giảm viêm. Súc họng bằng nước muối ấm hoặc các dung dịch sát khuẩn họng giúp giảm đau họng và làm sạch họng. Xông hơi bằng nước ấm hoặc các loại tinh dầu như bạc hà, khuynh diệp, tràm trà có thể giúp thông mũi, giảm nghẹt mũi và giảm ho. Sử dụng máy tạo ẩm không khí trong phòng ngủ, đặc biệt là vào mùa đông hoặc khi thời tiết khô hanh, giúp duy trì độ ẩm cho niêm mạc mũi họng và giảm khô rát.
Sử dụng thuốc
Trong hầu hết các trường hợp viêm mũi họng xuất tiết do virus, việc sử dụng thuốc thường chỉ tập trung vào điều trị triệu chứng. Thuốc hạ sốt, giảm đau như paracetamol (acetaminophen) hoặc ibuprofen có thể được sử dụng để giảm sốt và giảm đau đầu, đau họng. Thuốc thông mũi dạng xịt hoặc nhỏ giọt có thể giúp giảm nghẹt mũi, nhưng không nên sử dụng quá 5-7 ngày để tránh tình trạng rebound congestion (nghẹt mũi trở lại sau khi ngừng thuốc). Thuốc giảm ho có thể được sử dụng để giảm ho khan hoặc ho có đờm, tùy thuộc vào loại ho và chỉ định của bác sĩ. Thuốc kháng histamin có thể được sử dụng để giảm hắt hơi, sổ mũi, ngứa mũi, đặc biệt là trong trường hợp viêm mũi họng xuất tiết có liên quan đến dị ứng. Kháng sinh không có hiệu quả đối với viêm mũi họng xuất tiết do virus, và chỉ được sử dụng khi có bội nhiễm vi khuẩn, có chỉ định của bác sĩ. Việc sử dụng thuốc cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc dược sĩ, không tự ý mua và sử dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh.
Phòng ngừa viêm mũi họng xuất tiết
Phòng ngừa viêm mũi họng xuất tiết chủ yếu tập trung vào việc tăng cường sức đề kháng và hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh.
Tăng cường sức đề kháng
Xây dựng chế độ ăn uống cân bằng, đầy đủ dinh dưỡng, tăng cường rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất. Uống đủ nước mỗi ngày, đặc biệt là nước ấm. Ngủ đủ giấc, đảm bảo chất lượng giấc ngủ. Tập thể dục thường xuyên, vừa sức giúp tăng cường sức khỏe tổng thể và hệ miễn dịch. Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng, stress. Tiêm phòng cúm và các bệnh đường hô hấp khác theo khuyến cáo của bộ y tế.
Vệ sinh mũi họng
Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt là sau khi tiếp xúc với các bề mặt công cộng, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Tránh đưa tay lên mắt, mũi, miệng khi tay chưa được rửa sạch. Đeo khẩu trang khi ra ngoài đường, đến nơi đông người, hoặc khi tiếp xúc với người bệnh. Súc miệng, họng bằng nước muối sinh lý ấm hàng ngày, đặc biệt là sau khi đi ra ngoài hoặc tiếp xúc với môi trường ô nhiễm. Giữ ấm vùng mũi họng khi thời tiết lạnh, tránh để cơ thể bị lạnh đột ngột. Hạn chế tiếp xúc với người bệnh, đặc biệt là trong mùa dịch bệnh.
Biến chứng viêm mũi họng xuất tiết
Mặc dù viêm mũi họng xuất tiết thường lành tính và tự khỏi, nhưng nếu không được chăm sóc và điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến một số biến chứng, đặc biệt là ở trẻ em, người lớn tuổi và người có bệnh lý nền. Viêm tai giữa là một biến chứng thường gặp, đặc biệt ở trẻ em, do cấu trúc tai mũi họng của trẻ còn đặc biệt. Viêm xoang cấp hoặc mạn tính có thể xảy ra khi tình trạng viêm nhiễm lan rộng sang các xoang cạnh mũi. Viêm thanh quản, viêm phế quản, viêm phổi là các biến chứng đường hô hấp dưới có thể xảy ra khi viêm mũi họng xuất tiết không được kiểm soát tốt. Theo các nghiên cứu khoa học, viêm mũi họng xuất tiết kéo dài hoặc tái phát nhiều lần có thể làm tăng nguy cơ mắc hen suyễn ở trẻ em có cơ địa dị ứng.
Kết luận
Viêm mũi họng xuất tiết là một bệnh lý phổ biến và thường gặp, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu nhưng thường không nguy hiểm và có thể tự khỏi. Việc chăm sóc tại nhà đúng cách, điều trị triệu chứng và thực hiện các biện pháp phòng ngừa có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng, tăng cường quá trình hồi phục và hạn chế nguy cơ biến chứng. Khi có các triệu chứng nghi ngờ viêm mũi họng xuất tiết, người bệnh nên chủ động theo dõi sức khỏe và tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp. Hy vọng bài viết này đã cung cấp những thông tin hữu ích và cần thiết, giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về viêm mũi họng xuất tiết và có hướng xử lý đúng đắn khi gặp phải tình trạng này.
